Kanalizasyon ve Yer Altı Bakım-Onarım İşlerinde Alınması Gereken Önlemler

Kanalizasyon ve Atık Su Sistemleri ile Yer altında yapılan bakım ve onarım işleri, içlerinde barındırdıkları zehirli ve boğucu gazlar sebebiyle çok tehlikeli ortamlardır.   Bu ortamlarda gerekli güvenlik önlemleri alınmadan çalışmak, bile bile ölüme gitmek demektir.

Yer Altında kanal/kazı işleri, Kanalizasyon işleri, Yeraltı kablo ve tesisat işlerinde;

• Kazı sebebiyle Göçük yaşanma riski,
• Hidrojen Sülfür gazından zehirlenme riski,
• Metan Gazından boğulma riski,
• Elektrik tesisatlarına dokunma sonucu çarpılma riski,

bulunmaktadır. Dolayısıyla yapılacak çalışmalarda yukarıdaki riskler düşünülerek gerekli önlemler alınmalıdır. Kanalizasyon sisteminde sıkışan gazlar göçüklere ve patlamalara sebep olabilir.

Kanalizasyon sisteminde bulunan gazlar;

• Hidrojen Sülfür (H2S) 
• Metan (CH4) - Doğalgaz
• Merkaptanlar : Kükürtlü organik bileşiklerin genel adıdır. Keskin kötü kokulu, sülfür içeren organik bileşiklerdir.

HİDROJEN SÜLFÜR (H2S)

Aşırı derecede zehirli, renksiz ve yanıcı bir gazdır. Havadan ağırdır ve çürük yumurta kokusuna sahiptir. Çok korozif bir özelliğe sahiptir. Özellikle sinir sistemi üzerinde etkilidir. Solunduğu zaman, solunum sisteminin, gözlerin, akciğerin ve burnun tahribatına sebep olur. Bu sebeple aşırı maruziyet durumunda ilk etapta insanlar tarafından kokusu algılansa da daha sonrasın da koku alma duyusuna etki ederek algılanamaz  bir hal alabilir. Hidrojen sülfür kanda oksijen taşınmasını bloke ederek insanların zehirlenmesine sebep olur.

Kanalizasyon sistemine, Kapalı yer altı çalışma alanlarına veya yer altı kablo tesisatlarının bulunduğu odalara girmeden önce;

1- Ortamda gaz ölçümü yapılması gerekmektedir. Ortamda Hidrojen Sülfür (H2S) ölçümü onaylı dedektörler tarafından yapılmalıdır.

2- Kapalı alanlarda çalışacak kişiler; özel eğitimli olmalı, Hidrojen Sülfür (H2S) konusunda eğitilmiş olmalı ve yaşanacak acil durumlara karşı tatbikatlar yapılmış olmalıdır.

3- Kapalı alan çalışma İş Müsadesi formu doldurularak tüm emniyet tedbirlerinin alındığından emin olunmalıdır.

Kanalizasyon Sisteminde veya Kapalı bir alanda Hidrojen Sülfür (H2S) tespit edildiğinde;

1- Ölçüm yapılarak konsantrasyonuna bakılmalıdır.

2- Çalışan personel metan/hidrojen sülfür gazı ve diğer gazları filtre eden maskeler kullanmalıdır. Eğer mümkünse tüplü temiz hava solunum cihazlarının kullanılması daha doğru olur.

3- Kapalı alandaki zehirli gazların ortamdan emilmesi sağlanmalıdır.

4- Olası bir acil duruma karşı çalışma çevresi boşaltılarak yetkisiz kişilerin çalışma alanına yaklaşması engellenmelidir.

METAN GAZI (CH4) - DOĞALGAZ

Metan gazı kokusuzdur.

Metan gazı havadan hafif bir gazdır. Dolayısıyla tavanda birikir.

Metan gazının hava ile %1 ile %5,2 arasında karışımı yanıcıdır. %5,2 ile %14 arasındaki karışımda patlayıcıdır. %14 ten fazla olan karışımlarda oksijen yetersizliği sebebiyle yanma ve patlama olmaz, ancak ortamdaki oksijenin yerini aldığından dolayı boğucu etki gösterir. Dolayısıyla kapalı bir ortamda metan gazı sızıntısı varsa kişiler boğularak ölür.

Mehmet Sınay

İş Güvenliği Uzmanı (A)

Teknik Öğretmen