Akü Şarj Odası (Battery Charging Room)

Akü Şarj Odası (Battery Charging Room)

Akülü forklift ve Akülü liftlerde kullanılan aküler Traksiyoner aküdür. Traksiyoner aküler, hareketli araçlarda kullanılan bir akü çeşididir. Araç cinslerine ve kullanım amacına bağlı olarak akü çeşitleri değişmektedir. 

Hemen hemen her fabrikada akülü lift, akülü forklift, akülü transpalet gibi araçlar kullanılmaktadır. Bu araçlardan özellikle akülü forkliftler kapalı alanlarda gaz emisyonu yaymadığından dolayı işletmeler tarafından daha fazla tercih edilmektedir.
Ancak işletmeler akülü forklift veya liftleri almadan önce şarj  alanlarını pek düşünmezler. Araçlar alındıktan sonra da gerekli güvenlik önlemleri alınmadan, uygunsuz şartlarda  yapılan şarj işlemleri sebebiyle aküler patlayarak çalışanlara ve çevreye zarar verebilmektedir. Bu sebepten dolayı Akülü forklift ve lift kullanan fabrikalarda akü şarj alanları risk değerlendirmesine mutlaka eklenmeli ve gerekli güvenlik önlemlerinin alınması sağlanmalıdır. Peki Akü Şarj Odalarında veya alanlarında ne gibi kriterlere dikkat etmek gerekir? Aşağıda ideal Akü Şarj alanlarında olması gereken kriterleri özetlemeye çalıştım. Yapılacak risk değerlendirmesinde aşağıdaki her bir maddenin mutlaka irdelenmesi sağlanmalıdır. 

1. Şarj alanı kapalı, korunaklı ve havalandırma sistemi var mı?
 Akülerin şarj edileceği alanların, 25-30C sabit sıcaklık değerlerine sahip ve iyi havalandırılan kapalı alanlarda olması istenir. Yüksek sıcaklık farklılıkları ve şiddetli rüzgar gibi hava etkenlerinin söz konusu olduğu açık alanlar akülerin patlama risklerini artırmakta ve aynı zamanda akü ömrüne olumsuz yönde etki etmektedir. 
2. Ortamda yoğun yaya veya yük trafiği var mı?

Akülerin şarjı sırasında patlama olabilir. Özellikle şarj süresi ve miktarı aşılırsa, aküler bakımsız kalırsa patlama sebebiyle yangın,yaralanma ve ölümler gerçekleşebilir. Bu sebeple şarj alanlarının insan ve yük trafiğinden arındırılması sağlanmalıdır.

3. “AKÜ ŞARJ BÖLGESİ” tanımlaması var mı? 

Akü şarj alanları patlama ve kimyasal yanık tehlikesi ihtiva eden alanlar olduğundan bu alanların açık ve görülür şekilde tanımlanması gerekmektedir.

4. Kırmızı renkli “Ateşle yaklaşmak yasaktır” levhası var mı?

Şarj esnasında açığa hidrojen gazı çıktığından dolayı sıcağın veya ateşin etkisi ile patlama riski ortaya çıkacağından bu alanlarda açık alev ve kıvılcım ile yaklaşılmaması gerekmektedir.

5. Kırmızı renkli “Sigara İçmek yasaktır” levhası var mı?

Şarj esnasında açığa hidrojen gazı çıktığından dolayı sıcağın veya ateşin etkisi ile patlama riski ortaya çıkacağından bu alanlarda açık alev ve kıvılcım ile yaklaşılmaması gerekmektedir.

6. Kırmızı renkli “ Yetkiliden başkasının girmesi yasaktır” levhası var mı?

Şarj alanları barındırdıkları tehlikeler (Elektrik, Kimyasal madde) sebebiyle sadece yetkililer tarafından girilmesi sağlanmalıdır.

7. Mavi renkli “ Gözlük kullan-Yüz siperliği kullan” levhası var mı?

Akü bataryaları içinde sülfirik asit vardır. Şarj esnasında veya temizlik bakım sırasında akü kapakları açılırken, kapaktan sıçrayacak olan bir damla asit gözde yanıklar oluşmasına ve körlüğe sebep olabilir. Bu sebeple gözlerin ve yüzün asitten, asit buharından korunması sağlanmalıdır.

8. Mavi renkli “Lastik Eldiven Kullan” levhası var mı?

Akü içinde bulunan kimyasal maddenin(Sülfirik asit) cilde temas etmesi durumunda cildin tahriş olmasına ve yanıklara sebebiyet verebilir. Bu sebeple ellerin ve cildin korunması sağlanmalıdır.

9. Mavi renkli “Önlük kullan” levhası var mı?

Akü içinde bulunan kimyasal maddenin elbiseye gelmesi halinde delinmeye sebep vereceğinden kimyasal malzemelere dayanıklı lastik önlük kullanılması sağlanmalıdır.

10. Gaz Dedektörü var mı?

Hidrojen gazı artışında çalışanları uyaracak dedektör konumlandırılması sağlanmalıdır.

11. Göz Duşu Varmı?

Göze kimyasal madde gelmesi durumunda gözlerin hemen yıkanması sağlanmalıdır. Aksi durumda görme kaybı veya körlük yaşanabilir.

12. Kullanma ve Bakım talimatı var mı?

Akülerin temizlikleri ve şarj işlemleri eğitimli kişiler tarafından yapılmalı, ve gerekli kullanma ve bakım önergeleri şarj alanlarında asılı bulundurulmalıdır.

13. Şarj alanında ahşap malzeme-kolay tutuşabilir malzeme-kimyasal madde var mı?

Akü içinde bulunan kimyasal maddenin etrafa dökülmesi yangın çıkmasına sebep verebilir.

14. Ortamda Yangın söndürme cihazı var mı?

Herhangi bir yangın olasılığına karşı ortamda KKT veya CO2 yangın söndürme tüpleri bulundurulmalıdır.

15. Kimyasal dökülmelere karşın absorben madde var mı?

Akü içindeki asit insan ve çevre için zararlıdır. Bu sebeple herhangi bir döküntü veya sızıntıya karşı dökülen kimyasalın su altı sularına ve çevreye yayılması önlenmelidir.

16. Patlamadan korunma dökümanı var mı?

Aküler uygunsuz kullanıldığında veya teknik bir problem olduğunda patlama riski barındırmaktadır. Bu sebeple çalışanların patlayıcı ortamların zararlarından korunması hakkındaki yönetmeliğe göre patlamadan korunma dökümanı hazırlanması gerekir.

17. Gerektiğinde yaklaşmadan bütün akü bataryalarındaki elektriği kesecek bir düzenek var mı?

Herhangi bir olumsuzluk durumunda akülerin yanlarına yaklaşmadan elektriği kesecek bir düzenek kurulması sağlanmalıdır.

18. Redresör  WaWo mu?

WaWo redresörler akü şarjının son %2 lik kısmında akım sınırlamasına gidecek olup akünün fazla ısınmamasına ve dolayısıyla fazla gaz açığa çıkmamasına sebep olacaktır.

19. Aküler şarj edildikten sonra 1-3 saat dinlendiriliyor mu?

Akülerin şarj işlemleri bittikten sonra minimum 1 saat olacak şekilde, 3 saate kadar boşta dinlendirilmesi ( redresörden çekilmiş olması gerekmektedir) ve çıkarmaya devam ettiği patlayıcı gazları tam anlamı ile tahliye etmesi sağlanmalıdır.

20. Akü temizlik ve bakım periyodu belirlenmiş mi?

Statik elektrik sonucu akü patlamalarının önüne geçilmesi için, akülerin yüzeylerinin hafta 1 kez olacak şekilde kimyasal içermeyen nemli bir bez ile temizlenmesi oldukça önemli . 

21. Akü şarj odasında ortam ölçümü yapılmış ve değerlendirilmiş mi?

Oda içinde Hidrojen gazı ölçümü ile Sülfirik asit buharı ölçümlerinin yapılarak değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Akü Şarj Odaları ile ilgili Yönetmelik Hükümleri

*İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ (İPTAL EDİLDİ)

Madde 285 – Sabit akümülatör tesisleri, tabanı aside dayanıklı malzemeden yapılmış, iyi havalandırılmış ve özel olarak yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulacaktır.

Madde 286 – Akümülatör bataryalarının kutuları; cam, sert kauçuk veya benzeri akım geçirmeyen maddelerden yapılmış olacak ve bunlar, akım geçirmeyen sağlam ayaklar üzerine oturtulacaktır.

Madde 287 – Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları işe uygun şekilde kapatılacak veya korunacak ve gaz çıkarmalarına karşı gereken otomatik tertibatalınmış olacaktır.

Madde 288 – Akümülatör odalarına sağlanacak suni ışık yalnız akkor flamanlı elektrik ampulleri vasıtasiyla yapılacaktır. Bu gibi yerlere açık alevli vasıtalarla girilmesi ve buralarda sigara içilmesi yasaktır.

Madde 289 – Akümülatör bataryaları tesisi gerektiğinde bütün kutuplarda kesilecek şekilde yapılacaktır.

Madde 290 – Akümülatör bataryalarının asitleri değiştirilirken işçiler gözlük, önlük, lastik eldiven ve benzeri kişisel koruyucular kullanacaklardır.

*ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Akümülatörler ve bulunduğu yerlerin havalandırılması

Madde 30- Akümülatörlerin kullanılması gerektiğinde bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler olması zorunludur. Akülerin kapasiteleri, besledikleri tüketicilere işletmenin gereği olan süre kadar yetebilecek şekilde olmalıdır.

Kuru tip akülerin kullanıldığı yerlerde havalandırma için ek bir önlem alınmasına gerek yoktur ve ayrıca akü odası bulundurulması gerekmez. Mevcut kurşun asit akümülatörlerin ömürleri tamamlandığında yerlerine bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler tesis edilmelidir.

Kurşun - asitli akümülatör odalarının özellikleri

Madde 31- Kurşun - asitli akümülatör odaları kuru havalı, serin, sarsıntısız olmalı ve olabildiğince sıcaklık değişmelerinin etkisinden uzak bulundurulmalıdır. Akümülatörler çok yüksek ya da alçak ortam sıcaklıklarına karşı korunmalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör odaları olabildiğince don tehlikesinden uzak olmalı, ısıtma gereği duyulmamalıdır. Kurşun - asitli akümülatör odaları hiç bir şekilde açık ateş ya da kızarmış cisimlerle ısıtılmamalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör birimlerinin birbirinden farklı biçimde ısınmaları da önlenmelidir. Dışarıdan kolayca ulaşılabilen, örneğin insanların gelip geçtiği yollara açık olan akümülatör odalarının pencereleri sık örgülü tel kafes ya da telli camla korunmalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör odalarında kapılar ve pencereler dışarıya doğru açılmalıdır. Kapılar, pencere çerçeveleri, duvarlar, tavanlar akümülatör yerleştirilen döşeme ve düzlükler elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalıdır. Gerektiğinde bu etkiye karşı koruyucu boyalar kullanılmalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör odalarındaki elektrik tesisleri için nemli ve benzeri yerlere ilişkin iletken, kablo ve elektrik işletme gereçleri kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geçirmez tip armatür kullanılmalı, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler kullanılmamalıdır.

Anahtar, priz vb. gibi işletme sırasında alevlenmeye sebep olabilecek, kıvılcım çıkaran elektrik araçları akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör odalarında amonyak gibi zararlı gazlar bulundurulmamalıdır.

Kurşun - asitli akümülatör bataryası için gerekli gereçlerin konacağı bitişik bir bölme olmalı ve burada lavabo bulunmalıdır.

Akümülatörlerin bulunduğu yerler tercihen doğal havalandırmanın yeterli olabileceği biçimde yapılmalıdır.

Pencere, kapı vb. ile havalandırma için gerekli hava sağlanamazsa, akümülatör tesislerinin büyüklüğüne göre kıvılcım yapmayan vantilatör, havalandırma boruları ya da kanalları vb. gibi yapay havalandırma düzenleri kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalı, duman bacalarına ya da ateşli (ocak, vb.) yerlere açık olmamalıdır.

Akümülatör bataryalarının yerleştirilmesi

Madde 32- Bataryalar, kolayca ulaşabilecek ve denetlenebilecek biçimde yerleştirilmelidir. Yerleştirme konusunda havalandırma durumu da dikkate alınmalıdır.

Bataryalar bir ya da birkaç katlı raflar üzerine yerleştirilirse, gerekli çalışmaların yapılabilmesi için aralarında uygun açıklıklar bırakılmalıdır.

Her batarya birimi toprağa ve yere karşı yalıtılmalıdır. Kurşun – asitli akülerin tespit edildiği yalıtkan gereçler elektrolitlere dayanıklı olmalıdır.

Kurşun - asitli bataryalar aşağıdaki gibi yerleştirilebilir:

- Taş, tuğla ya da betondan yapılmış döşeme ya da düz yerlere konulan elektrolitlere dayanıklı yalıtkanlar üzerine,

- Raflar üzerine. Bu durumda raflar elektrolit etkilerine karşı dayanıklı olmalıdır. Rafların altındaki yerler de temizlenebilmelidir. Akümülatör tesislerinde geçit genişlikleri Madde 35-b/1'de açıklanan büyüklükte olmalıdır. Bu geçitlerin tavan yüksekliği 2 m'den az olmamalıdır.

Akümülatör bağlantı iletkenleri

Madde 33- Kurşun - asitli akümülatör odalarında ayrı kümeler arasında ya da pano ile oda arasındaki bağlantılar, elektrolit etkilere dayanıklı yalıtılmış iletkenlerle ya da kablolarla yapılmalıdır.

Akümülatör bataryalı tesislerin d.a. kısmında gerilim her iki kutupta da kesilerek ayrılmalıdır.

Görevlilerin korunması

Madde 34- Mevcut Kurşun - asitli akümülatör işletmesinin tehlikesine karşı görevlilerin dikkatli olmaları sağlanmalı ve bu görevlileri tehlikelerden korumak için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

1) Kibrit - çakmak dahil ateş yakılmamalıdır,

2) Kıvılcım çıkaracak aletler kullanılmamalıdır,

3) Cep telefonları kapatılmalıdır,

4) Asit ve/veya asitli suyla temas edildiğinde, hemen temas eden uzuvlar temiz su ile    yıkanmalıdır,

5) İçeride birikmiş gaz varsa mahal hemen terk edilmelidir,

6) Genel ve özel iş güvenliği tavsiyelerine uyulmalıdır.

Akü Şarj istasyonları hakkında faydalanabileceğiniz standart aşağıdaki gibidir. 

BS EN50272-2:2001 - Safety requirements for secondary batteries and battery installations -Part 2: Stationary batteries   (İPTAL EDİLDİ.Yerine aşağıdaki standart yayınlanmıştır)

TS EN 62485-3- Güvenlik kuralları- Sekonder akümülatörler ve akümülatör tesisatları için- Bölüm 3: Cer akümülatörleri

Bu yazı 22.12.2016 tarihinde revize edilmiştir.

Kazasız Günler Dilerim.

Mehmet SINAY

A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

msinay@gmail.com