Yıldırımdan Korunma Tesisatı

Yıldırım; yeryüzü ile bulutlar arasındaki artan elektrik potansiyelini dengede tutan bir elektrik boşalmasıdır.

Yıldırım çarpması, bulut ile yer arasında oluşan bir şimşeğin canlılara isabet etmesidir. Yıldırım çarpması, ölümcül sonuçlar doğurabilecek, oldukça tehlikeli bir doğa olayıdır.

Yıldırımdan korunma tesisatı (YKT), yıldırımın mümkün olan en düşük hasarla yeryüzüne transfer edilmesine yardımcı olurlar. 

Binaların Yangından Korunması hakkındaki yönetmeliğin aşağıdaki 64.maddesine göre her işletme, binasını yıldırım tehlikesini karşı korumak için gerekli önlemleri almalıdır hükmü bulunmaktadır.

Yıldırımdan korunma tesisatı

MADDE 64- (1) Binaların yıldırım tehlikesine karşı korunması için ilgili yönetmelik ve standartların gereğinin yerine getirilmesi şarttır. Elektrik yükünün yapı veya yapı içindeki diğer tesisat üzerinde risk yaratmaksızın toprağa iletilebileceği yeterli bağlantının sağlanması ve bir toprak sonlandırma ağı oluşturulması gerekir.

Yıldırımdan korunma sistemleri;

1. Paratoner Koruma Yöntemi:

Yıldırımı yeryüzü ile birleşmeden önce yakalayarak deşarjı güvenli bir biçimde toprağa aktarma prensibi ile çalışır. Havada oluşturduğu elektrik alanı sayesinde yıldırıma iletken bir yol hazırlar. Yıldırımdan korunmada en yaygın kullanılan yöntemdir. Gelişen teknoloji paratonerlerdeki etkinliği geliştirmiştir.  Paratonerler kapasitelerine göre farklılık gösterir.

Radyoaktif paratonerler;  radyum içermeleri sebebiyle üzerinde radyoaktif madde biriktirdiği için ve aşırı radyasyon yaymasından dolayı  insan sağlığı açısından çok tehlikelidir ve yasaklanmıştır. Radyoaktif paratoner bulunduran işletmelerin yasa gereğince bu paratonerlerini Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) bilgisi dahilinde mutlaka sökmeleri ve kuruma teslim etmeleri gerekmektedir.

Aktif Paratonerler; yasaklanan radyoaktif paratonerlerin yerini almıştır. 2 çeşittir.

• Franklin France Paratoner
• Elektrostatik aktif paratoner

2. Franklin çubuğu ( Yakalama Ucu ) ile korunma: 

Korunması istenen yerin üst noktasına sivri bir çubuk yerleştirilerek, gerçekleşen koruma şeklidir. Küçük alanlarda (Deniz feneri,Camiler, silolar vb.) kullanılır. Bina ve geniş alanları bu sistemle korumak mümkün olmayabilir.

3. Faraday Kafes sistemi ile korunma : 

Topraklanmış içi boş metal bir küreye benzeyen kapalı iletken yüzeyden meydana gelmiştir. Faraday kafesinde küre şeklinde olma koşulu aranmaz.Kapalı bir  yüzeyde faraday kafesi görevini yapar.  Topraklama kalitesi ve ağ gözü sıklığı kaliteyi arttırır. Dışarıdaki elektrik akımı ağ gözlerinden içeri sızamaz ve işletme korunmuş olur. Yanıcı ve parlayıcı maddelerin depolandığı binalara, yıldırımdan korunma için faraday kafesi tercih edilir. Binanın dışındaki yüksek noktalara sivri uçlu metaller yerleştirilir. Bütün iletkenler ve sivri metaller birbiriyle bağlanır ve topraklama yapılır. Faraday kafesi maliyetli bir uygulamadır.

4. Gergi Teli ile Korunma: 

Binanın iki veya daha fazla tarafından dikilen direklerin arasına binayı koruma içerisine alacak yükseklikten gergi teli bağlanması ile oluşur. Yüksek binalarda uygulama zorluğu ve bina üzerinde yarattığı olumsuz görüntü sebebiyle çok fazla tercih edilmemektedir.

NFC 17-100 standardı yıldırımdan korunma için kurulacak tesislere korunma yolları ile ilgili bilgiler sağlamaktadır.

Can ve mal güvenliği için topraklama ölçümü ve Yıldırımdan korunma tesisatların periyodik kontrol ile bakımları yılda en az bir defa yapılmalıdır.

Mehmet Sınay

İş Güvenliği Uzmanı